بررسی اوصاف انبیا در قرآن کریم

چکیده بررسی اوصاف انبیا در قرآن کریم به کوشش زهرا زیلاب پور یکی از محور های اصلی قرآن کریم در تعلیم و تربیت ، معرفی برترین و کامل ترین اسوه های انسا نی ؛ یعنی پیامبران ا لهی است که در خلال تبیین سیره ی علمی و عملی آنان ، فضایل و اوصاف متعددی را برای آنان ذکر می کند . بسیاری از این اوصاف ، در همه رسولان مشترک است ، اما برخی از این اوصاف در بعضی از آنان به نحوی خاص ، جلوه گر است . تحقیق حاضر گامی است در جهت تبیین اوصا ف مشترک و خاص انبیای ا لهی (علیهم ا لسّلام) . به این منظور اوصاف و ویژگی های پیامبران را که در سور متعدّدی از قرآن کریم پراکنده است ، استخراج نموده و ضمن دسته بندی اوصاف به عام و خاص و ارائه ی میزان فراوا نی و کاربرد هر وصف در قرآن کریم ، به شرح و توضیح اوصاف پرداخته ایم . هم چنین در این پژوهش در پیِ آن بوده ایم که مقایسه ا ی بین اوصاف انبیا صورت بگیرد تا از این رهگذر ، برجسته ترین اوصاف تمامی پیامبران ، تفاوت ها و اشتراکات آنان ، و نیز اختصاصی ترین صفتی که هر یک از پیامبران با آن ظهور کرده و مظهر جمال و یا جلال ا لهی گشته اند ، روشن بشود . از مهم ترین دستاورد های این پژوهش آن است که ؛ پیامبران اولوا ا لعزم نسبت به سایر انبیا ، اوصاف بیشتری برایشان ذکر شده است ، و از بین آنان ، بیشترین اوصاف از آنِ افضل پیامبران ، یعنی پیامبر اسلام (ص) است که 116ویژگی می باشد . بعد از پیامبر خاتم (ص) ، حضرات ابراهیم ، موسی ، عیسی و نوح (علیهم ا لسّلام) به ترتیب ، بیشترین اوصاف را به خود اختصاص داده اند . دستاورد مهم دیگر این که ؛ از میان تمامی اوصا ف انبیا ؛ صرف نظر از عام و یا خاص بودن ، برجسته ترین و پُرکاربرد ترین وصف ، موحّد بودن است که میزان فراوا نیِ آن ، 142 مورد است . اوصا فی چون : علم و معرفت ، عبودیّت و عبادت ، ا نذار ، رحمت و شفقت ، که با احتساب موارد لفظی و مفهومی (برداشت ضمنی از آیات) به ترتیب دارای فراوا نیِ 124 ، 118 ، 90 و 79 می-باشند ، در رده های دوّم تا پنجم قرار دارند . در اهمیّت این اوصاف همین بس ؛ که توحید ، اصل اساسی ادیان ، و گوهر وجود ا نسان و نردبان ترقّی او ست ؛ معرفت و عبادت غایت خلقت است ؛ و انذار و رحمت ، نقش اساسی و کلیدی در پیشبرد اهداف رسا لت انبیا داشته است . از دیگر نتایجی که از مقایسه ی اوصاف انبیا بدان دست یافتیم این است که ، شبیه ترین پیامبران به یکدیگر ، حضرت عیسی و یحیی (علیهما ا لسلام) هستند که به لحاظ کمّی و کیفی ، برخی از اوصا ف شان دقیقاً همسانند . البته انبیای اولوا ا لعزم نیز دارای اشتراکات قابل توجهی می باشند . هم چنین پیامبرا نی که نسبت نزدیک با یکدیگر داشته اند (پدر و پسر ، برادر) ، مانند ابراهیم و اسماعیل ، یعقوب و یوسف ، داوود و سلیمان ، زکریّا و یحیی ، موسی و هارون (علیهم ا لسّلام) ، در مقایسه با دیگر انبیا ، اشتراکات بیشتری را از نظر اوصاف و ا لقاب دارا می باشند . شایان ذکر است که اغلب اوصاف انبیا (ع) اکتسابی است ، چرا که آنان همانند سایر انسان ها دارای اراده و اختیارند و اوصاف غیر اکتسابی ، به دنبال ظهور لیاقت شان و به عنوان پاداش ، و بخشی نیز به عنوان زمینه ی نبوّت به آنان عطا شده است . کلید واژه ها : قرآن کریم ، انبیا ، رسولان ، اوصا ف ، وصف ، مظهر .